Bisiklet
sayısının otomobil sayısını geçtiği bir dünya mümkün mü? Mümkün. Çünkü zaten
öyle: Dünyada bisiklet sayısı otomobil sayısının iki katı. Dünyada saniyede 4-5
bisiklet üretiliyor; her yıl otomobilin 2,5 katı kadar. Ancak nerede bu otomobili geçen bisikletler? Çünkü biz yollarda sadece otomobil görüyoruz!
Nerede? Çin’de,
Danimarka’da, Hollanda’da... Belki Konya’da, ille Ula’da.
Muğla
Ula’yı görünce mesela, sakın şaşırma yolcu: Çünkü bisikleti, bisikletli hayatın
huzur ve barışını, ömrü uzatışını da göreceksin! Hava kirliliğini, trafik
çilesini, enerji israfını, sağlık harcamalarını daha az; sağlık ve hayattan alınan
zevki muhtemelen daha fazla göreceksin. Özgürlüğün
bir suretini göreceksin! En
önemlisi, kalp-beden-aklın buluşması. O yüzden artık Hollanda’da temel
ulaşım araçları arasında bisikletin payı yüzde 32’yi buldu; Danimarka,
Macaristan yüzde 20, İsveç yüzde 17, Belçika, Almanya yüzde 15, Avusturya yüzde
10’a ulaştı.
Evde,
balkonda, bahçede, bodrumda, yazlıkta pinekleyen bisikletlerden söz etmiyorum.
Karne ya da sünnet hediyelerinden de. İnsanların evden işe, işten eve,
alışverişe, eşe dosta, aile ziyaretine giderken kullandıkları bir aracın istatistiği bu.
Tamam,
yolların düz olması, yokuşların bulunmaması gibi faktörler var... Ama en
önemlisi, kalp-beden-aklın buluşması. Tabii ki hayatı bisikletli için kolaylaştıran
fiziki düzenlemeler, teşvikler; bir de bisiklet kültürü. Ve her şey gibi,
mücadele.
Fransa’da
uygun muhataplar
Temel
ulaşım aracı olarak bisiklet oranının yukarıdaki ülkelere göre çok daha düşük
olduğu Fransa’da ve başkentinde bile o kadar ciddi bisiklet trafiği mevcut ki.
Şimdi de bisikletin 19. yüzyılda velo olarak icat edildiği ülkeden söz ediyoruz. ABD’de
bile ilk bisiklet üretimini gerçekleştirenlerden. 1903’ten itibaren dünyanın en
önemli bisiklet yarışını, Fransa Turu’nu düzenleyenler. Çalışan sınıflar ile bu
aracı buluşturan ülkelerden biri işte. “Bisikletlenme,
bisikletleşme” hareketinin bir zamanlar “revolution” yani “revolüsyon / devrim” kelimesinden
esinle “velorution” adıyla
“devrimci” olduğu, bisiklet
üstüne sayısız kitap-derginin yayınlandığı, “velozof” adıyla bisiklet filozoflarının bulunduğu, yüzde
80’i ithal, artık ciddi kısmı elektrikli, yılda 3 milyondan fazla bisikletin
satıldığı bir ülke!
Şimdi de “Bisiklet konuşalım” kampanyaları,
örgütlenmeler... Toplu-temiz ulaşımcı kadın ulaştırma bakanı, bisikletli eski
gazeteci çevre bakanı, sendikacı babanın kızı, sendikal haklar üzerine master
yapmış, başkentte sayıları 30 bini geçen ortak bisikletleri teşvik eden kadın
belediye başkanı gibi uygun muhataplar!
Bisikletin 19. yüzyılda ‘velo’ olarak icat edildiği Fransa’da yılda 3
milyondan fazla bisiklet satılıyor. Gündemde, işe bisikletle gidip gelen çalışanlara km başına 25
sent, 4 kilometrede 1 Euro “zorunlu” işveren
katkısı var. Bunun gönüllü uygulandığı işletmelerde, işçilerin sağlık
harcamalarının azaldığı belirlenmiş. Bisiklet altyapısının finansmanı için
mesela süpermarket otoparklarının önemli oranda vergilendirilmesini önerenler
de var.
Televizyonun,
internetin olmadığı çocukluğum, sadece gazetelerden izleyebildiğimiz, ama
heyecanla beklediğimiz Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turu’nda, misal Rıfat Çalışkan’a hayranlıkla geçti. Yani Metin Oktay, Turgay Şeren, Lefter, Şenol-Birol neyse, aynı!
Bisiklet üstündeki çocuk umutlar. O çocukluğum, artık “ruhu özgür gazeteci ve yazarların mütevazı mahallesi” diyebileceğim
Basınköy’de, kapısı birbirine açık komşular arasında, Orhan Kemal’in oturduğu apartmandan
Yaşar Kemal’inkine
bisiklet turuyla, bazen Florya’ya, orman kenarından taşan küçük yolculuklarla
geçti. Şunu söyleyeyim: Onlar yine hapse giriyor, kitaplarına el konuluyordu;
ama bisiklet üstündeki çocuk umutlar hiç eksik olmuyordu!
Cahit Sıtkı Tarancı’nın öğrenim gördüğü Paris, Nazi uçakları tarafından
bombalanırken bisikletle Lyon’a kaçıp hayata ve şiire tutunuşu gibi! Nâzım
Hikmet’in tavsiyesi gibi: “Usta bir kaplan / gibi kullansın elin / yerde
yıldırım gibi giden bisikletini”
Bisiklet
şarkıları
- La Bicyclette, Yves Montand
- Bicycle Race, Queen
- Les Bicyclettes de Belsize, Mireille Mathieu veya Engelbert
Humperdinck
- Bike, Pink Floyd
- Nine Million Bicycles, Kate Melua
- La Bicicleta, Shakira
- Velo, Benabar
- Le Velo, Bourvil
- Tour de France, Kraftwerk
- Louison Bobet Forever, Ludwig von 88
- Velodrome, The Chemical Brothers
- Bisiklet Türküsü,
Fuat Saka
- Bisiklet, Mor ve Ötesi
- Son Feci Bisiklet’in bisikletsiz
şarkıları!
Bisiklet
kitapları
- Bisikletli Öyküler, Aydın İleri
- Fransa Turu Tarihi, Jean François Mignot
- Cumhurbaşkanlığı Bisiklet
Turu’nun 50 Yıllık Tarihi, Feyzi Açıkalın
- Bir Tur Versene, Aydan Çelik
- Bisiklet-Zen: Kent
Ulaşımında Bisiklet, Juan Carlos Kremer
Bisiklet
filmleri
- Bisiklet Hırsızları, Vittorio de Sica
- Acil Teslimat, David Koepp
- Cehennemde Bir Pazar, Jorgen Leth
- 2 Saniye, Marion Briand
- Bisikletli Çocuk, Dardenne Biraderler
- Bisikletli Adam, Mohsen Makhmalbaf
- Yolculuk, Fernando Solanas
- Mavi Bisiklet, Ümit Köreken
- Vecide, Haifaa Al Mansour
- Belville Tripletleri, Sylvain Chomet
- Pekin Bisikleti, Xiaoshoui Wang
- Bisikletler Anlatıyor, Milan Lisica
Yazı ve fotoğraflar: Umur
Talu, HTHayat
Katkıları
için Gülsevil’e teşekkürler.
Bisiklet şarkıları'na ek
- Ben Bir Bisikletim, Hurşit Yenigün
Katkıları için Ferhan’a teşekkürler, 23.01.2018
