b i s i k l e t l e: Keşif Turları; Gebze-1

25 Mart 2019

Keşif Turları; Gebze-1

Bir hafta önce açılan Gebze-Halkalı tren hattını (Marmaray) 5 buçuk yıl bekledik. Yerel seçimler olmasaydı herhalde daha da beklerdik. Ama artık işlediğine göre bizler de İstanbul ve Çevresi gezilerimizi Gebze/Halkalı çıkışlı yapabiliriz diyerek keşif turlarımıza başladık.

Saat 10’da Gebze’de buluşmak üzere Bostancı tren istasyonuna pedalladık. Hafta içinde keşif yapmak üzere banliyö trenine binip Gebze’ye gitmiştim. İstasyonlar tam bitmemiş olsa da yürüyen merdivenler ve asansörlerin çoğu çalışıyordu. 15 dakikada bir hareket eden trene binmemiz 8.35 gibi oldu. Bostancı istasyonuna alt geçitten çıkmak daha pratik/kolay. Direkt perona ulaşıyorsun. Sabah erken olduğundan yolcu sayısı pek az. Haluk da Küçükyalı‘dan binince üçlü olarak 1 saate yakın süren yolculukla Gebze’ye ulaştık. Uzundur özlenen tren keyfiyle, binaların çirkin arka cephelerini izleyerek, arada trenin çıkardığı tak diye sesleri merak ederek (teknik nedenler gereği elektriği kesiliyor sonra tekrar geliyormuş; makinistten öğrendik).

Bugün 24 Mart, tarihte neler neler olmuş. Doğumlar, ölümler, savaşlar, isyanlar, suikastlar, darbeler, kararlar... Aralarından ikisi öne çıkıyor:

24.03.1923 - Mustafa Kemal Paşa, Time dergisine kapak oldu.

24.03.1938 - Cumhurbaşkanlığı yatı olarak satın alınan Savarona'ya, İngiltere'nin Southampton Limanı'nda törenle Türk Bayrağı çekildi. 1 Haziran'da İstanbul'a getirilen Savarona, Dolmabahçe önüne demir attı. Atatürk, yatı gezerek incelemede bulundu.

Savarona; nereden nereye. Hatırlarsınız, sonunda bir armatöre kiralandı ve fuhuş ile anılır oldu.

28 Şubat 1931 tarihinde Hamburg Almanya’da Amerikalı bir işadamının kızı için inşa edilen Savarona Yatı, bir vergi problemi nedeniyle sahibi tarafından yedi yıl sonra satışa çıkarıldı. CHP’nin girişimleri ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından Cumhurbaşkanı Yatı olarak kullanılmak üzere satın alınan Savarona’ya, 24 Mart 1938 tarihinde Türk sancağı çekildi.

Atatürk Savarona’da

Atatürk, Dolmabahçe açıklarında demirli Savarona’da 54 gün kaldı. 9 Temmuz 1938 tarihinde Savarona’da yapılan Bakanlar Kurulu toplantısı onun son toplantısı oldu.

Gemi 1951 yılında Okul Gemisi olarak kullanılmak üzere Deniz Kuvvetlerine devredildi. TCG kimliğini alan TCG Savarona; 1952 yılında Yunan Kralını, 1954 yılında Yugoslav Devlet Başkanını, 1955 yılında Lübnan Cumhurbaşkanı ile Irak Kralını, 1956 yılında İran Şahını, 1957 yılında Alman Cumhurbaşkanını ağırladı. Bu arada dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ı resmi ziyaret maksadıyla 1954 yılında Yugoslavya’ya, 1955 yılında Pakistan’a götürdü. Okul gemisi olarak da Deniz Harp Okulu son sınıf öğrencilerini her yaz açık deniz eğitimine ve Avrupa limanlarına götürdü. Bu şekilde 1951-1986 arasında 4000’e yakın deniz subayı adayı bu gemide eğitildi. Bir kuğu gibi ziyaret edilen limanlara süzülen TCG Savarona ve üzerinde eğitim gören Deniz Harp Okulu son sınıf öğrencileri, Türkiye Cumhuriyeti’nin enerjisi ve Atatürk devrimlerinin gücünü yurt dışında gururla temsil etti.

Gemi 3 Ekim 1979 sabahı Heybeliada açıklarında demirliyken bir sabotaj sonucu kısmen yandı. Dönemin Cumhurbaşkanı Amiral Fahri Korutürk’ün özel direktifleri ile Gölcük Tersanesi’nde süratle tamir edildi. Ancak bu tamir yetersizdi. Dönemin amiralleri Korutürk’ün direktifini yerine getirmek için gemiye aslında makyaj yaptırdılar. Makineler, kablo ve boru devrelerine dokunulmadı. Yanan orijinal mobilyalar yerine Kelebek Mobilyadan hazır mobilyalar alındı. Gemi zorlamayla 1981 yılından sonra tekrar okul gemisi görevlerini yerine getirmeye başladı. Ancak makine/elektrik sistemlerindeki ağır malzeme yorgunluğunun doğurduğu büyük riskler nedeni ile dönemin Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Zahit Atakan tarafından 27 Temmuz 1986 tarihinde hizmet dışına çıkarıldı. Müze gemi yapılması fikri tartışılmadı bile. Söz konusu dönemde Deniz Kuvvetleri karargahında görevli yüksek rütbeli amiraller, TCG Savarona’yı Kültür Bakanlığına, yangından kaçırır gibi devretti. Bu karara kimse itiraz etmedi. Kültür Bakanlığı da bu asil gemiyi, Maliye Bakanlığı kayıtlarına aktarıp, sökülmek üzere MKE’ye gönderdi. Gemi son anda, bir iş adamı tarafından hurda fiyatına, 2035 yılına kadar, 49 yıllığına Maliye Bakanlığından kiralandı. Aslında kiralanan Atatürk’ün denizdeki manevi varlığıydı.

Savarona milyonlarca doları bulan büyük masraflarla yeniden toparlandı. Sitim türbini ana ve yardımcı makineleri söküldü. Yerine modern dizeller koyuldu. Lüks bir yat olacağı için baş taraftaki açık güverteye jakuzi, kazan dairesi yerine hamam yapıldı. Yeni kimliği ile dünyanın en zenginlerinin tutkularının aracı oldu. Dünyanın en pahalı kiralık yatı olmuştu. Genelde onu Atatürk’ten nefret eden Suudi Arabistan Krallığına mensup zengin Arap Şeyhleri ve işadamları kiralıyordu. Başına çok üzücü ve acıklı olaylar geldi. Adı her sene ana akım medyada fuhuş gibi aşağılayıcı kelimelerle anılır oldu. Hem kendi adını, hem de Atatürk’ün manevi varlığını lekeleyen bu gelişmelere rağmen, toplum olarak ona sahip çıkamayışımız, Atatürk’e sadakatimiz kadar, deniz tarih bilincimizin ve deniz kültürü birikimimizin ne denli zayıf olduğunun da somut bir göstergesi oldu. Armatörlük firması ile Maliye Bakanlığı arasındaki protokolde, geminin “Atatürk’ün şahsında somutlaşan isminin, manevi kimliğine uygun olmayan davranışlar içinde kullanımını yasaklar” koşulu vardı. Bu koşul ihlal edilirse, protokol feshedilebiliyordu. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Milli Savunma Bakanlığı üzerinden, 2007 ve 2009 yıllarında geminin isminin karıştığı, basına yansıyan aşağılayıcı olaylar üzerine, söz konusu koşulun işletilmesi için iki kez girişimde bulunduysa da, dönemin valisi Muammer Güler yönetimindeki İstanbul Valiliği, geminin kullanımına yönelik denetlemelerin sonunda, gemiyi “kusursuz” bulduğundan, bu girişimler başarısız oldu.

28 Eylül 2010 günü gazeteler çarşaf çarşaf “Antalya’da Savarona’ya fuhuş operasyonu” haberleri ile donanmıştı. 3 yıl sonra 19 Mayıs 2013 tarihli Sözcü Gazetesinin manşeti de “Ata’nın yatı Savarona, randevu evine döndü” idi. Gazete, 19 Mayıs gibi anlamlı bir günde, attığı bu manşetle Savarona’nın düşürüldüğü durumu tokat gibi Türk halkının yüzüne çarpıyor, Ata ile özdeşleşmiş bir geminin içler acısı durumunu kamuoyunun dikkatine sunuyordu. Savarona’nın kira protokolü bu skandallara rağmen hükümet tarafından feshedilmedi. Savarona, 2014 Ocak ayında, Hükümet tarafından Protokol feshedilerek değil, armatörün istediği milyonlarca dolarlık

“transfer ücreti” ödenerek geri alındı. Bu gemiye Türk halkı, sahip çıkamadı ve müze yapılamadı. Aslında onun hak ettiği kader, Ata’sını son terk ettiği Dolmabahçe Sarayının yanında müze gemi olmaktı.

OdaTV

Gebze’de Batuş Çay Bahçesi’nde çaycı İbrahim Halil Bey ile sohbet ederek kahvaltımızı ediyoruz. İbrahim Halil Bey Urfalı. Burasını işletiyor mu, çalışıyor mu bilemedim, ancak çok güzel çay demlediğini gördük, iç iç doyulamıyor.

Ve artık keşif turumuza başlamak üzere çay bahçesinden ayrılıp önce sergilenen kara tren (lokomotif) önünde bir hatıra resmi çekip pazarın içinden geçerek Dilovası’na giden E5’e paralel yan yoldan pedallamaktayız. Hava kapanınca soğuyor ama güneş çıkınca da çok keyifli bir hal alıyor.

Paralel yol iyiydi, ancak bir yerde kesildi. Bilemedik devamında yanlış saptık ancak GPS ile yeniden doğru yola çıktık, minibüs şoförüne sorduk, sanayi içinden geçmemek için yan yoldan devam ettik, çıkmaz oldu, kamyoncunun yönlendirmesiyle karşıya geçtik, benzinciden tarif aldık, köprü üzerini karıştırdık... Ama sonunda Tavşanlı’ya ulaştık. Burası maalesef kötü bir haberle anılıyor: İtalyan aktivist Pippa Bacca sanatçı arkadaşı Silvia Moro ile beraber "Barış Gelini" adıyla, dünya barışı için düzenledikleri ve 8 Mart 2008’de Milano’dan başlayıp Slovenya, Hırvatistan, Bosna, Bulgaristan,

Türkiye, Suriye, Lübnan, İsrail ve Filistin güzergahından Tel-Aviv’de noktalanması planlanan bir yolculuk sırasında, bu bölgede tecavüze uğramış ve boğularak öldürülmüştür.

Hürriyet

Tavşanlı’dan dik bir rampadan iniyor ardından gelen rampayı tırmanıyoruz. Ballıkayalar’a girmek üzere anayoldan ayrıldık. Hep duydum adını görmek bugüne nasipmiş derler ya. Ancak görünen hiç de heyecan verici değil. Evet kanyon, akan su bir doğa harikası (hele de dünyanın sonunun geldiğine inandıran Gebze sanayi bölgesinin hemen yanı başında); ne var ki çevrenin salaşlığı, daha doğrusu plansız bir takım masalar, otopark, yıkılmış binaların bıraktığı izler ve mangalcı takımının işgali ile kıyafetleri yürüyüşe uygun olmayan sıkmabaşlar...

Ne kadar doğrudur ama bir rivayete göre, zamanında bu vadi, arıların mesken tuttuğu bir yermiş. Tüm vadi içindeki mağara ve kayalıkları kovan olarak kullanan arılar burada oldukça fazla bal üretirlermiş. Ehh, hal böyle olunca da gel zaman git zaman ismi Ballıkayalar olmuş. Yani anlayacağınız ismindeki bal mecazi anlamda değil.

Kilitli pedal ayakkabılarımız yürüyüşe pek uygun olmadığından, ıslak kayalarda da düşüp bir tarafımızı zedelememek için fazla oyalanmayıp, Firu’nun bisiklet ayağının sıkıştırılması sonrası bu rotanın rampasına vuruyoruz kendimizi. Şöyle 2 km’lık %8’lerle süren bir tırmanış. Yol üzerindeki köpeklere Firu’dan tedavi uygulaması, rüzgardan devrilen bisikletimin kırılan matara tutacağı, 3 genç bisikletçiye yol tarifleri ile tepeye ulaşıp Demirciler köyüne doğru devam ediyoruz.

Hafriyat kamyonları burada da bizi rahat bırakmıyor. İstanbul’un neresine gitsen bu damperlilerle karşılaşıyorsun. Ne kadar mesafeli geçseler de tedirgin olmaktan kurtulamıyorsun. Dikiz aynası olmasa daha da panik yaşayacağım, hiç olmazsa geriden geleninin ne yaptığını görebiliyorum.

Demirciler köyünde bir mola verecek, Haluk’un karnını doyuracak yer arıyoruz. Molayı, çayının met edildiği Vedat Beyin kahvesinde, karın doyurma işini de bakkaldan ekmek arası peynirle çözüyor Haluk. Biz de yanımızdaki kumanyadan. Ama çayı dedikleri gibi varmış, 3’er bardakla kendimize geliyoruz. Hemen karşısında restore edilmiş bir konak dikkat çekici. 19. yy Osmanlı mimarisinin güzel bir örneği. İçindeki kalem işi bezemeler ve mimari üslup açısından Kocaeli ilindeki tek örnek olma özelliğine sahip deniliyor. Kullanıma açılmamış, o nedenle giremedik.

Alınan tarif üzerine Denizli köyüne doğru tekrar yola çıktık, Mermerciler sitesinden geçerek. Gerçekten Gebze-Dilovası ne biçim bir yere dönüşmüş. Her taraf sanayi. Dilovası zaten zehir saçıyor, ağır metallerin kansere yol açtığına dair bas bas bağırıyorlar ama aldıran yok. Türkiye'de kanserden ölüm oranının yüzde 12,9, Kocaeli'nde yüzde 18,6, Dilovası'nda ise yüzde 33,7 olduğu söyleniyor.

Onedio

Denizli köyüne gelmeden sağımızda geçilen bir gölet dikkat çekici. Bir gün buraları keşfetmek üzere ayrı bir tur düzenleyebiliriz. Bugün daireyi çok geniş tutmadık. Bölgede fazlasıyla yemek yenilecek yerler mevcut. Denizli’de durmuyor devam ediyoruz Mollafenari’ye. Öncesinde Cumaköy’e ayrılan bir yol vardı. Buradan da Göçbeyli’ye gidebilirsiniz.

Mollafenari bir hayli kalabalık. Trafik de burada arttı. Bir kahveye oturup çay ve kurabiye eşlinde biraz etrafı ve muhtar adaylarını inceliyoruz. Bazı isimler her 3 adayda da yerini almış. Bir başka ifadeyle koltuğu garantilemiş.

Güneş artık tüm yüzünü gösteriyor, ısındı hava. Uzun parmaklı eldivenleri çıkartıyor kısaları giyiyorum. Rotamız Balçık’a doğru sürmekte. Bundan sonra yolumuz neredeyse Çayırova’ya kadar yokuş aşağı. Balçık’ı pas geçiyoruz ancak burası Mollafenari’den daha keyifli görünüyor. Mola verecek yerler daha rahat gibi. Ayriyeten tarihi kimliği de bir hayli ilginç.

Balçık; Halkı Bulgaristan göçmenidir. İlk kez 4 ailenin geldiği, yerleşerek çoğaldıkları sanılmaktadır. Köy 1853-1855 Osmanlı Rus savaşları sırasında Rumeli’deki Balçık kasabasından yapılan göçlerle kurulmuş Balçık adını almış, 1877-78 Osmanlı Rus savaşları sırasında da Şumnu, Ruscuk, Varna, Filibe, Eski Zagra gibi kasabalardan köye göçler sürmüş, Abdülhamid’in yardımıyla köye cami yapıldığından köy Hamidiye adını almış, Osmanlının son döneminde ekonomik sebeplerle köyden 30 hane Konya tarafına göçmüştür. Osmanlı döneminin namlı çetecilerinden aslen Filibe Çırpanlı olan Balçıklı Ethem 1895’te çetesini bu köyde kurmuş, 1904’te adamları ve kendisi hakkında af çıkana kadar Gebze ve Şile bölgesinde Rum eşkıya çeteleriyle mücadele etmiş, 1916’da 56 yaşında bu köyde vefat etmiş, mezarı köydedir. Köy, Cumhuriyet döneminde tekrar Balçık adını almıştır. Köy 1926’da ilkokula kavuştu. Ünlü yazar Aziz Nesin 1928’in son aylarında bu köyde öğretmen olan Galip amcasının yanında kalmış, anılarında köyde caminin kullanılmadığını, minaresinin yıkık olduğunu anlatıyor. (Köy camii 1929’da onarılıp yeni minare yapıldı.) Köyün 1935 nüfusu 407’dir. 1. Dünya Savaşında Yemende Savaşmış olan Miralay Ali Cumhuriyetin ilk 15 yılı bu köyde yaşadı. Önceleri bataklık olan köy ıslah edilmiş ve yolları asfaltla kaplanmıştı. 2. Dünya Savaşı yıllarında 1940’larda bu köyde bir tugay asker konuşlandı. Köy 1965’te 453 nüfuslu.

Vikizero

Ve Şekerpınar’dan bırakıyoruz kendimizi Çayırova’ya, oradan da Firu’nun rehberliğiyle Fatih tren istasyonuna. Burası da Gebze Teknik Üniversitesi’nin hemen yanında. İstasyondaki memurlar daha hangi gün/saatte bisikletin serbest olduğunu bilemediklerinden az kalsın gelen treni kaçırıyorduk. Bostancı’ya doğru dolmaya başlayan Marmaray ile rahat bir dönüş yolculuğu yapıp eve varış saatimiz gene de 5’i geçiyordu.

İlk keşif turumuzda daireyi kısa tuttuk; gene de 54 kilometrelik bir yol çıktı. Ballıkayalar’daki tek ciddi tırmanış 2 km gibi. Sonrasından gene hafif bir tırmanış Denizli göleti yakınlarında var. Onun dışında pek zorluğu olmayan bir parkur sayılır. Sanayi bölgelerinin sevimsizliği dışında her şey keyifliydi.